Młodość w galicyjskim Stryju (1896–1914)

Józef Koffler pierwsze 18 lat życia spędził w Stryju, do którego powracał mieszkając później w Wiedniu i we Lwowie. Urodził się tam 28 listopada 1896 r. jako syn kupca Herscha Kofflera oraz Rebeki z domu Schönfeld. Oboje rodzice byli wyznania mojżeszowego i w takiej religii wprowadzili w świat troje swoich dzieci: Józefa, Gizelę i Szulima.

Mieszkanie Kofflerów znajdowało się przy ul. Potockiego 16. W Stryju, w latach 1907–1914 Józef Koffler uczęszczał do gimnazjum, jednocześnie ucząc się prywatnie gry na fortepianie, harmonii i kontrapunktu. Już w Stryju rozpoczął też pierwsze próby kompozytorskie.

Stryj, ul. Wałowa (od 1908 Potockiego) (Polona)

Stryj, ul. Potockiego (Polona)

Stryj, ul. Wałowa (od 1908 Potockiego) (Polona)

Stryj, ul. Potockiego (Polona)

Stryj, ul. Wałowa (od 1908 Potockiego) (Polona)

Stryj, ul. Potockiego (Polona)

Miasto Stryj leży 70 km na południe od Lwowa.

Stryj, widok ogólny, 1916 (Polona)

Znajdowało się wówczas w Galicji, prowincji utworzonej w 1772 r. w wyniku dokonanej przez Austrię aneksji terytoriów południowej Polski.

W 1910 r. w Stryj zamieszkiwało ponad 30 tys. mieszkańców – dzielących się na Polaków wyznania rzymskokatolickiego (ponad 30%), Żydów o różnych preferencjach językowych (ponad 30%) i Ukraińców wyznania greckokatolickiego (poniżej 30%). Wyznawcy judaizmu nie byli jednolitą grupą i dzielili się głównie na polskojęzycznych i posługujących się jidysz.

W okresie młodzieńczym Kofflera rangę języka polskiego wzmacniała polska (a nie niemiecka) administracja doby autonomii galicyjskiej (od lat 60. XIX w. do 1914 r.) oraz edukacja w polskim gimnazjum w Stryju. Niemałe znaczenie miała też dobrowolna (wobec braku polskiej państwowości) asymilacja do polskości wielu Żydów, którzy w Galicji w czasach Kofflera germanizowali się już bardzo rzadko. Również Józef Koffler jako język ojczysty deklarował polski.

W czerwcu 1914 r. Koffler zdał maturę, planując kształcić się na akademii muzycznej.

Stryj, rynek podczas targu (Polona)

Plany te przerwał jednak wybuch I wojny światowej. Już latem nastąpiła ofensywa armii rosyjskiej, w wyniku której doszło do coraz bardziej wzmożonego exodusu ludności z Galicji w kierunku zachodnim (w tym do Wiednia). Dotyczyło to zwłaszcza ludności żydowskiej, obawiającej się pogromów, które nieraz już miały miejsce w Rosji.