Symphonie nr 1 [Kleine Sinfonie] na małą orkiestrę op. 11 (1930)

Utwory orkiestrowe, Kompozycja opusowana

Obsada: 2 flety, 2 oboje, 3 klarnety, saksofon, 2 fagoty, trąbka, puzon, perkusja, harfa, gitara, 4 mandoliny, gitara, smyczki

Rękopis: WSLB. Bez sygnatury

Prawykonanie: Lwów, 14 stycznia 1936, dyrygent – Ignacy Neumark („Gazeta Lwowska” 1936, nr 8, nr 12)

Części: I. Allegro molto moderato; II. Andante molto tranquillo; III. Allegro vivace e giocoso

I. Allegro molto moderato

II. Andante molto tranquillo

III. Allegro vivace e giocoso

Wyk. Polska Orkiestra Radiowa, dyr. Wojciech Michniewski
Warszawskie Spotkania Muzyczne 1996, 11 maja 1996, godz. 18.00, studio koncertowe S-1

To pierwsza dojrzała kompozycja Kofflera na orkiestrę symfoniczną.

Zamysłem kompozytora było stworzenie utworu przeznaczonego specjalnie dla radia. Można zatem przypuszczać, że możliwości techniczne ówczesnej radiofonii miały wpływ na zastosowanie małej obsady instrumentalnej zbudowanej z pięciu odrębnych grup instrumentów: obok smyczkowych, dość dużej grupy dętych drewnianych z saksofonem altowym i kontrafagotem, dętych blaszanych reprezentowanych tylko przez trąbkę i puzon, spełniających funkcje „barwiące” instrumentów o określonej wysokości dźwięku (w tym gitara i cztery mandoliny) oraz instrumentów perkusyjnych o nieokreślonej wysokości (obok kotłów).

Ta „mała symfonia” zbudowana jest z trzech części, co łączy ją z koncepcją formalną Tria smyczkowego.

Informacja prasowa o transmisji radiowej I Symfonii, „Dobry Wieczór” 14.01.1936, s. 7.

W pierwszej z nich (Allegro molto moderato) używa Koffler formy sonatowej opartej na dwóch tematach wywiedzionych ze wspólnego szeregu dwunastodźwiękowego, choć skontrastowanych. W przetworzeniu tej części, podobnie jak w Triu, Koffler sięga po środki polifoniczne (fugato), a repryza ma charakter skrócony w stosunku do ekspozycji. Druga część I Symfonii jest fugą, co znów łączy ją z koncepcją Tria smyczkowego. Ma ona jednak tylko jeden temat ujęty w cztery przeprowadzenia (pierwsze jest ekspozycją), z których ostatnie – po stopniowym stretto – tworzy efektowną kulminację w fakturze nota contra notam. Trzecia część omawianego dzieła (Allegro vivace e giocoso) jest zakończonym kodą rondem o budowie ABACABA, co sugeruje nawiązanie do tradycji klasycznej. Charakterystyczną cechą tej części jest przy tym wielka przejrzystość formalna.

Echa lwowskiego koncertu symfonicznego, „Dziennik Polski” 17.01.1936, s. 7

Maciej Gołąb rondo to nazywa „rondem podwójnym”, które polega na zestawieniu „dwóch podobnych do siebie rond, u podstaw których leżą podobne, choć odmiennie instrumentowane muzyczne jednostki formalne” (Józef Koffler, Kraków 1995, s. 64). Jest ono zarazem przykładem postawy neoklasycznej Kofflera, którą miał jeszcze silniej zamanifestować w kolejnych utworach.

Józef Koffler, Symfonia nr 1 op.11. Fragmenty autografu partytury. Rękopis przechowywany w Wienbibliothek im Rathaus w Wiedniu. Wykorzystano za uprzejmą zgodą właściciela: Universal Edition

Wykonanie I Symfonii we Lwowie było istotnym wydarzeniem, ponieważ zagrane 14 stycznia 1936 r. pod batutą Ignacego Neumarka dzieło transmitowały wszystkie stacje Polskiego Radia. Słyszano je także za granicą. W związku z tym telegram gratulacyjny przesłał kompozytorowi dyrektor programowy BBC Edward Clark ze słowami:

Transmisja znakomita. Ogólne wrażenie bardzo wielkie

(Uznanie Londynu dla lwowskiego kompozytora, „Chwila”, 16.01.1936, s. 4).