Capriccio na skrzypce i fortepian op. 18 (ok. 1935)
Rękopis: BUW. Sygn.: Mus. VIII rps 2
Prawykonanie: Berlin 1994
Przypuszczać jednak można, że powstała ok. 1935–36 roku. Możliwe, że wyłoniła się jako uboczny efekt pracy kompozytora nad nieznanym dziś, zaginionym Koncertem skrzypcowym, którego pojawienie się w dorobku Kofflera Alfred Plohn sygnalizował już w 1933 r. (Josef Koffler. Ein junger polnischer Komponist, „Signale für die musikalische Welt” 5 Juni 1933, nr 23/24, s. 439). Przypuszczenie to, wysunięte przez Macieja Gołąba, wspierają informacje podane przez Plohna. Koncert miał się mianowicie składać z Toccaty, Wariacji na temat polskiej pieśni ludowej oraz Finału.
Charakterystyczną cechą tego utworu jest także to, że twórca niejako zakamuflował użycie w nim techniki dwunastotonowej – motoryczny początek partii skrzypiec bynajmniej jej nie zapowiada. A jednak podstawą utworu jest seria – specyficznie ukształtowana i umożliwiająca wykorzystanie w akompaniamencie współbrzmień o budowie funkcyjnych trójdźwięków. Z niej wyrastają dwa podstawowe tematy, które kompozytor następnie przetwarza i doprowadza do ich skróconej rekapitulacji, na wzór formy sonatowej. Niewątpliwie jest też Capriccio przykładem oryginalnej, neoklasycznej formuły stylistycznej opartej na wzorcu wirtuozowskich kaprysów skrzypcowych – swobodnych w zakresie formy, ale zwykle szybkich i intensywnych pod względem wyrazowym. Najprawdopodobniej to sam Koffler napisał o capricciu jako gatunku jakże adekwatny do własnego utworu komentarz: „dziś nazwy używa się dla utworów bogatych w oryginalne, niespodziewane zwroty” (Co każdy muzyk powinien wiedzieć, „Orkiestra” 1932 nr 7).
