15 variations d'après une suite de douze sons na orkiestrę smyczkową op. 9a (1931)

Utwory orkiestrowe, Kompozycja opusowana

Dedykacja: à Arnold Schönberg

Rękopis: nieznany

Wydanie: Józef Koffler. 15 Variations d'après une suite de douze tons [Wariacyj szeregu 12stu tonów/ Veränderurgen einer 12 Tonreihe). Op. 9 Pour Orchestre a Cordes. Editions Maurice Senart, Paris. Copyright 1933. E. M. S. 8516. Stron 23

Prawykonanie: Lwów, 12 kwietnia 1932, dyr. Adam Dołżycki („Gazeta Lwowska” 1932, nr 107)

Kolejne wykonanie: Warszawa, 20 maja 1932, dyr. Grzegorz Fitelberg („Express Poranny” 1932, nr 143)

Wariacje na orkiestrę smyczkową – temat

Wariacja 1 – Andante simplice

Wariacja 2 – Marciale

Wariacja 3 – Allegro scherzando

Wariacja 4 – Lento misterioso

Wariacja 5 – Ben mosso

Wariacja 6 – Tranquillo

Wariacja 7 – Allegretto con mosso

Wariacja 8 – Allegro

Wariacja 9 – Vivace

Wariacja 10 – Vivace

Wariacja 11 – Andante

Wariacja 12 – Vivace

Wariacja 13 – Sostenuto

Wariacja 14 – Allegro moderato

Wariacja 15 – Presto

Wyk. Orkiestra Filharmonii Narodowej, dyr. Stanisław Wisłocki
Warszawska Jesień 1966

Moje Wariacje nie są normalnym dziełem sztuki, raczej «podręcznikiem» podstaw techniki dwunastotonowej, czymś w rodzaju bachowskiego Kunsztu fugi – toute proportion gardee

– napisał Koffler w tekście opublikowanym w 1936 r. na łamach „Wiadomości Literackich” (12 tonów, „Wiadomości Literackie” 1936 nr 10, s. 6).

Jednak utwór powstał znacznie wcześniej – latem 1927 r. w Stryju jako kompozycja fortepianowa.

Józef Koffler, 15 variations d'après une suite de douze sons op. 9 na orkiestrę smyczkową, pierwsza strona partytury

Zadedykował ją kompozytor Arnoldowi Schönbergowi, któremu wysłał partyturę otrzymując w odpowiedzi „ciepły list”. W 1931 r. Koffler sporządził wersję przeznaczoną na orkiestrę smyczkową (oznaczoną jako op. 9a), która zyskała znacznie szerszą recepcję, zwłaszcza dzięki prezentacji podczas festiwalu MTMW w Amsterdamie w 1933 roku. Obydwa opusy są w zasadzie analogiczne pod względem materiałowym, a drobniejsze różnice wynikają z odmienności obsady. Jak pisał Jerzy Freiheiter, można uznać „partyturę orkiestrową za ostateczną redakcję dzieła. Nie jest to transkrypcja, lecz raczej zrealizowanie, uplastycznienie polimorficznej koncepcji dzieła fortepianowego” („Muzyka” 1936 nr 7–12, s. 86).

„Tematem” utworu jest „odrytmizowana” seria, zapisana za pomocą całych nut, z oznaczeniem wykonawczym piano i lento rubato, którą kompozytor prezentuje na samym początku. Dalszy tok dzieła to kolejno następujące wariacje oparte prawie zawsze na jednym poziomie transpozycji serii. Zbudowane są zasadniczo z trzech sekcji, które odpowiadają postaci zasadniczej, retrogradacji i znów postaci zasadniczej dwunastodźwiękowego szeregu. Za każdym razem jest on jednak odmiennie opracowany pod względem rytmicznym, fakturalnym i instrumentacyjnym.