Variations sur une valse de Johann Strauss na fortepian op. 23 (1935)
Dedykacja: À mon ami Edward Clark
Rekopis szkicowy: BUW. Sygn.: Mus. VIII rps 6
Rękopis edycyjny: BUW. Sygn.: Mus. VIII rps 5
Wydanie: Józef Koffler, Variations sur une valse de Johann Strauss. Op. 23. Piano solo. Universal Edition A. G., Wien. Copyright 1936. No. 10796. Stron 16
Prawykonanie: brak danych
Pierwsza wzmianka prasowa o wykonaniu: Lwów, styczeń 1939, Fryderyk Portnoj – fortepian („Dziennik Polski” 1939, nr 25)
Niebawem po publikacji w Universal Edition doczekał się miażdżącej recenzji Stefana Kisielewskiego, który zarzucał kompozytorowi m.in. „nieudolność faktury fortepianowej”, banalność tematu, „brak wszelkiej inwencji czy pomysłowości formotwórczej” oraz chaotyczny charakter harmoniki (S. Kisielewski, Józef Koffler. Variations sur une valse de Johann Strauss op. 23. Piano solo, „Muzyka Polska” 1936 nr 6). A wszystko to w odniesieniu do kompozycji, którą Koffler oparł na temacie Walca cesarskiego op. 437 Johannesa Straussa, prezentując go na początku w oryginalnej harmonizacji, by następnie poddawać go atonalnemu opracowaniu na zasadzie, którą Jerzy Freiheiter (Józef Koffler, „Muzyka” 1936 nr 7–12, s. 86) opisał jako tworzenie współbrzmień „z nieistniejących w tonalnej melodii tonów, brakujących do szeregu 12-tonowego”.
Efekt końcowy także ze współczesnej perspektywy wydaje się na tyle niespójny, iż Maciej Gołąb uznaje tę kompozycję za dzieło mniej udane i jednocześnie kwestionuje seryjność Kofflerowej dwunastotonowości. Na dodatek sam kompozytor w odpowiedzi „Kisielowi” postawił tę sprawę niemal na głowie, pisząc:
nie wszystkie moje dzieła są pisane techniką dwunastotonową; między innymi i omawiane przez niego wariacje, ponieważ pisałem je na specjalne zamówienie
(„Echo” 1937 nr 6, s. 8).
O kwestii zamówienia tego utworu źródła jednak milczą, choć wskazówką może być fakt, że autor zadedykował swą kompozycję Edwardowi Clarkowi – jednemu ze swych najlepszych przyjaciół w świecie muzycznym – a partytura została niezwłocznie wydana przez wiedeńskie Universal Edition.
W niedatowanym liście Kofflera do Slavko Osterca znajdujemy jednak inną, czysto ludyczną, przyczynę powstania Wariacji. Kompozytor zapisał tam:
Dla zabawy zabrałem się za walca (Emperor Waltz) Johanna Straussa, teraz mam już 18 wariacji fortepianowych (12-tonowych) na temat pierwszych 16 taktów walca!
Z pewnością zatem utwór ten zasługuje na szczególną uwagę – jako swoista prowokacja intelektualna czy wręcz artystyczny żart w rodzaju trompe l'œil.